Het Genootschap Pro Excolendo Iure Patrio
In 1761 richtte een aantal bevlogen Groningers onder leiding van Frederik Adolf van der Marck een genootschap op ‘Ter grondige beoefening van het vaderlandse recht’. Onder ‘vaderlands recht’ verstond het niet het Romeinse recht, hoewel dat toen deel uitmaakte van het geldende recht, maar het ‘niet-vreemde’, aan eigen bodem ontsproten recht. Het genootschap beoogde door het houden van ‘vertogen’, lezingen, de kennis van het vaderlandse recht te bevorderen, en voor dat doel ook een bibliotheek te verzamelen.
Pro Excolendo is het oudste genootschap van deze aard in Nederland, en ‘zelfs in geheel Europa, ja in de geheele wereld’, aldus De Blécourt in zijn Pro Excolendo en de rechtsgeschiedenis (1937). Het feit dat het na meer dan 250 jaar nog steeds bestaat bewijst dat het zich aan de veranderingen van maatschappij en recht heeft weten aan te passen. Na ruim dertig jaar bereikte de Franse Revolutie ook de gewesten van de Republiek en kwam de eenheidsstaat Nederland tot stand, en in de 19de eeuw werd het recht gecodificeerd in een aantal wetboeken. Het genootschap nam kennis van deze veranderingen en ging onverdroten door met houden van vertogen en het uitbreiden van zijn bibliotheek. Het vaderlandse recht wordt nu opgevat als het geldende recht en zijn historische wortels, waaronder het Romeinse recht. In zijn ‘grondige beoefening van het vaderlandse recht’ mag het genootschap zich dan vooral op recente ontwikkelingen in alle rechtsgebieden richten, het is een aantal gebruiken uit de eerste jaren van zijn bestaan niet vergeten.
Tegenwoordig zijn circa 300 juristen lid en komt het genootschap bijeen in een etablissement in het centrum van de stad, waar steeds een lid of een spreker van buiten zijn kring een vertoog houdt. De bibliotheek van Pro Excolendo bevat een van de mooiste collecties handschriften en oude drukken op het gebied van de rechtsgeschiedenis. Tegenwoordig is zij ondergebracht in de Groninger Universiteitsbibliotheek en daarmee algemeen toegankelijk gemaakt.
(Tekst B.H. Stolte)
Op de achtergrond van deze website ziet u de foto die gemaakt is bij het lustrum van 1936.
Als banner boven aan de pagina ziet u het logo met de zijderups.
Enkele van de gehouden jubileumredes zijn hier te vinden in pdf:
- 150-jarig bestaan: Van Houten, De Hedendaagsche Strijd om het Recht Rede (1911)
- 175-jarig bestaan: De Blécourt, "Pro Excolendo" en de rechtsgeschiedenis (1936), in: Verhandelingen PEIP achtste deel (1937)
- 200-jarig bestaan: Feith, Pro Excolendo Iure Patrio 1761-1961, pp. 11-33 (1961)
- 225-jarig bestaan: Zwalve, De klassieke propedeuse van de jurist, in: GROM 1986, pp. 1-18
- 250-jarig bestaan: Lokin, Vaderlands, Nationaal en Europees, in: GROM 2011, pp. 1-16
Meer informatie over de gebruiken en voorwerpen van het Genootschap vindt u hier:
- De pokel en het logo met de rups
- Rituelen en gebruiken
- Ontwerpen voor glas-in-lood-ramen
- Een bank in het Academiegebouw